"როგორ შევინარჩუნოთ სიმშვიდე ქაოსში?" სტოიციზმი ცხოვრების ფილოსოფია

Описание: სტოიციზმის ძირითადი პრინციპები ემოციურ მენეჯმენტთან მიმართებაში, რომლებიც ასახულია წყაროებში, მოიცავს:

1. კონტროლის დიქოტომია (ანუ პასუხისმგებლობის პრინციპი)

ემოციური სიმშვიდის მისაღწევად გადამწყვეტია იმის გარჩევა, თუ რა არის ჩვენს ძალაუფლებაში ("ჩვენზეა დამოკიდებული") და რა — არა.

*რა არის ჩვენს ძალაუფლებაში:* ეს მოიცავს ჩვენს მოსაზრებებს, იმპულსებს, სურვილებს, ზიზღს, და, ერთი სიტყვით, ყველაფერს, რაც ჩვენი ქმედების ნაწილია, მაგალითად, ჩვენს განსჯებს, დამოკიდებულებასა და შინაგან მიზნებს.
*რა არ არის ჩვენს ძალაუფლებაში:* ეს არის გარეშე ფაქტორები, როგორიცაა ჩვენი სხეული, ქონება, რეპუტაცია, სხვა ადამიანების ქმედებები და მოვლენების შედეგები.

ეპიქტეტე გვირჩევს, **„ნუ ინერვიულებ იმაზე, რაც შენს ძალაუფლებაში არ არის, ინერვიულე მარტო იმაზე, რაც შენს ძალაუფლებაშია“**. თუ ჩვენს იმედებს იმაზე დავაფუძნებთ, რასაც ვერ ვაკონტროლებთ (გარეშე ფაქტორები), მაშინ განწირულნი ვართ დაბრკოლებების, ტანჯვისა და ბრაზისათვის. პირიქით, თუ ყურადღებას ვამახვილებთ ჩვენს მოქმედებებზე და განსჯებზე, ჩვენ ვიხვეჭთ შინაგან სიმშვიდეს, რადგან ამ სფეროში ვართ თავისუფლები და დამოუკიდებლები.

2. ემოციების კოგნიტური მართვა (განსჯის შეცვლა)

სტოიკური ემოციური მენეჯმენტის ქვაკუთხედია ის, რომ **ნეგატიური ემოციები გამოწვეულია არა თავად მოვლენებით, არამედ ჩვენი განსჯებით ამ მოვლენების შესახებ**.

*განსაცდელზე დამოკიდებულება:* როგორც ეპიქტეტე ამბობს, „ადამიანს რაც აღონებს არის არა თავად განსაცდელი, არამედ მისი დამოკიდებულება ამ განსაცდელის მიმართ“. აქედან გამომდინარე, თუ ჩვენ შევძლებთ ჩვენი რწმენის შეცვლას და მოვლენისთვის „ბოროტების“ იარლიყის მოხსნას, ემოციური ტკივილიც მოიხსნება. მარკუს ავრელიუსი აღნიშნავს: „ტკივილი ბოროტებაა ან სხეულისთვის... ანდა სულისთვის. მაგრამ ამ უკანასკნელს ხელეწიფება შეინარჩუნოს სიმშვიდე და არ მიიჩნიოს ტკივილი ჭეშმარიტ ბოროტებად“.
*რისხვის დაძლევა:* რისხვა განიხილება, როგორც „მოკლე სიშლეგე“ და „ანტი-სიხარული“, რომელიც უაზრო დროის ხარჯვაა. რისხვის თავიდან ასაცილებლად, სენეკა გვირჩევს, არ ვირწმუნოთ სხვების მიზნების შესახებ ყველაზე უარესი და გვახსოვდეს, რომ ის, რაც გვაბრაზებს, არ გვაყენებს რეალურ ზიანს. თუკი მაინც ვბრაზდებით, უნდა მივმართოთ თვითკონტროლს, მაგალითად, სახის მოდუნებას და ხმის დადაბლებას, რათა შინაგანი მდგომარეობა დავამსგავსოთ გარეგნულს და რისხვა გაიფანტოს.
*დამცირებისა და შეურაცხყოფის მიღება:* სტოიკები გვთავაზობენ, რომ შეურაცხყოფისას გავიაზროთ, არის თუ არა სიმართლე ნათქვამში. თუ არის, მაშინ „რატომ უნდა გავბრაზდეთ იმაზე, რაც აშკარაა?“. თუ არ არის, მაშინ რატომ უნდა შეგვაწუხოს იმ ადამიანის მოსაზრებამ, რომლის განსჯა არასწორია?. მარკუს ავრელიუსი ურჩევს, შევხვდეთ მოსალოდნელ შეურაცხყოფებს იმის გააზრებით, რომ დამცინავის ნაკლი უმეცრების შედეგია.

3. ფსიქოლოგიური ტექნიკები

სტოიკოსებმა შეიმუშავეს რიგი პრაქტიკული სავარჯიშოები, რომლებიც ხელს უწყობს ემოციურ მენეჯმენტს.

*ნეგატიური ვიზუალიზაცია (*Premeditatio Malorum*):* ეს არის *„ბოროტების წინასწარი განჭვრეტის“* ტექნიკა. ის მოითხოვს, რომ პერიოდულად წარმოვიდგინოთ ყველაზე უარესი სცენარები, მაგალითად, ახლობლის ან ქონების დაკარგვა. ეს პრაქტიკა:
*ამცირებს შოკს:* როდესაც უბედურება ხდება, შოკი ნაკლებია, რადგან მზად ვიყავით ამისთვის.
*ზრდის დაფასებას:* გვეხმარება დავაფასოთ ის, რაც ახლა გვაქვს და ვებრძოლოთ ჰედონისტურ ადაპტაციას (ადამიანის მიდრეკილება, რომ დროთა განმავლობაში შეეგუოს სიკეთეს და აღარ აფასებდეს მას).
*მარკუს ავრელიუსი* ყოველ დილით ამზადებდა თავს, რომ შეხვდებოდა უმადურ, თავხედ და ეგოისტ ადამიანებს.

*თვითრეფლექსია და მედიტაცია:* ეს გულისხმობს დღის მოვლენების პერიოდულ განხილვას, რათა განისაზღვროს, სად გადავუხვიეთ სტოიკური პრინციპებიდან და როგორ შეგვეძლო უკეთ მოქცევა. სენეკა გვირჩევს, ძილის წინ დავსვათ კითხვები: **„რა არის ის, რაც დღეს თქვენს თავს დაატანეთ? რა ნაკლოვანებას გაუწიეთ წინააღმდეგობა? სად შეგიძლიათ გაუმჯობესდეთ?“**. ამგვარი მონიტორინგი ზრდის პრაქტიკულ სიბრძნეს.
*თვითუარყოფა (ზომიერება):* ეს ტექნიკა მოიცავს ნებაყოფლობით დისკომფორტს (მაგალითად, სიცივეში მსუბუქად ჩაცმა ან ცივი შხაპის მიღება), რაც გვეხმარება თვითკონტროლის განვითარებაში და გარეშე სიამოვნებებზე დამოკიდებულების შემცირებაში. ეს გვაძლევს რწმენას, რომ მომავალშიც შევძლებთ დიდი უბედურებების ატანას.
*ბედის სიყვარული (*Amor Fati*):* სტოიკები გვირჩევენ, მივიღოთ ყველაფერი, რაც ხდება, როგორც გარდუვალი ბედისწერა, რადგან წარსულის შეცვლა შეუძლებელია. მარკუს ავრელიუსი ურჩევს, რომ „ნუ ეძიებთ იმას, რომ საგნები თქვენთვის სასურველი გზით მოხდეს; პირიქით, ისურვეთ, რომ ის, რაც ხდება, მოხდეს ისე, როგორც ხდება: მაშინ იქნებით ბედნიერნი“. ეს გვეხმარება არ დავხარჯოთ ენერგია უაზრო წუხილზე.

საბოლოოდ, სტოიკოსები გვასწავლიან, რომ **ბედნიერება ჩვენშია**. იმის ნაცვლად, რომ ემოციური სტაბილურობისთვის გარეშე ფაქტორებზე ვიყოთ დამოკიდებულნი (რომელთა დაკარგვასაც არ შევეგუებით), უნდა ვიცხოვროთ სიქველის შესაბამისად და მივიღოთ ბედის მიერ მოვლენილი ყველაფერი, რითაც მივიღებთ მყარ და უცვლელ შინაგან სიხარულს. სწორედ ამ პრინციპების პრაქტიკა საშუალებას აძლევდა სტოიკოსებს, შეენარჩუნებინათ სიმშვიდე რთულ ვითარებებში, როგორიცაა, მაგალითად, გადასახლება.