همسرکشی زنان قاجار: وضعیت زنان در دوره قاجار به‌روایت خاطرات ماری شایل

Описание: در ایران برای نوشتن زندگانی زنان حقیقی هم باید از تخیلات بهره گیریم! این جمله از منصوره اتحادیه در کتاب خاطرات نجم‌السلطنة، الهام‌بخش اپیزود هفتم پادکست تاریخی گم‌شنو شد. در این اپیزود معرفی خاطرات ماری شایل را روزنه‌‌ای دیدم برای ورود به زندگانی گمگشته زنان ایران خصوصا زنان در دوره قاجار. ماری شایل همسر سفیر بریتانیا در ایران، در زمان ناصرالدین شاه قاجار بود که همراه شوهرش به ایران آمد و خاطرات اقامت سه‌ساله خود در ایران را بعدا منتشر کرد. گرچه دیگر زنان اروپایی هم در مورد ایران سفرنامه نوشته‌اند، مانند سفرنامه کارلا سرنای جهانگرد ایتالیایی، اما آنچه ماری شایل از خاطرات خود نوشته اولین سفرنامه‌ای درباره ایران بود که یک خانم نوشته بود. آنچه ماری شایل نوشته از درون نگاه زنانه یک زن اشرافی در مورد وضعیت زنان در دوره قاجار است. تمام بخش‌های جذاب و شنیدنی‌ای که ماری شایل در مورد زنان ایران گزارش داده را یکجا در این اپیزود جمع کردم:
00:00:12 - لحظه اعدام زن
00:02:03 - معرفی ماری شایل
00:03:11 - معرفی سفیر بریتانیا در ایران
00:04:20 - اوضاع انگلستان همزمان با عهد ناصری در ایران
00:04:54 - معرفی خاطرات ماری شایل
00:05:56 - کتک زدن زنان توسط فراشان
00:08:06 - زنان قاجار و مُد روز اروپا
00:09:03 - ورود زنان ممنوع!
00:09:33 - زن عشایر:خشگل یا زشت؟
00:11:26 - دینداری زنان قاجار
00:12:37 - کتک کاری زنان با هم در تعزیه
00:14:07 - زنان و مراسم عمَرکُشون!
00:15:45 - دیدار با مادر شاه، مهدعلیا
00:16:07 - فضولی درباره ملکه انگلیس
00:17:18 - نقاط مثبت زندگی زنان
00:18:29 - مشروب خوردن زنان
00:19:06 - چندهمسری رایج در ایران
00:20:19 - انتقام زنان
00:21:15 - طلسم و دعانویسی
00:22:14 - همسرکشی و خودکشی زنان
00:22:38 - تقلید بچه اروپایی از زنان ایرانی
00:24:45 - علت چاقی زنان
00:25:17 - زنان ایران به‌دنبال تمدن مدرن

گرچه من از ترجمه فارسی (حسن ابوترابیان، نشرنو، ۱۳۶۸) خاطرات ماری شایل استفاده کردم، اما از بس که مترجم غرض‌ورزانه با ماری شایل برخورد کرده، گاه گاه ترجمه را با متن انگلیسی نیز تطبیق دادم. البته من هم جای مترجم بودم و متعصبانه ایران و شرایط آن را برحق می‌دانستم از سخنان ماری شایل در مورد زنان قاجار و زنان ایرانی برآشفته می‌شدم. ماری شایل زبان رک و راستی دارد. در مورد بحث حجاب زنان، سواد زنان، زنان عشایر، خوردن الکل، زشتی یا خشگلی چهره زنان و خلق و خوی آن‌ها قضاوت‌های سرراستی دارد که خالی از اطلاعات تاریخی نیست. اما درنهایت کار به‌نظر می‌رسد از لحاظ شخصی درک روان‌شناسانه جالبی هم پیدا کرده که نشان می‌دهد این قضاوت‌ها را از روی نیت بدی نگفته است. اما مترجم فارسی مرتب تاکید می‌کند او یک انگلیسی بدجنس است که ایران را بدبخت کرده و کاملا این کتاب را در ادامه سیاست‌ها استعماری می بیند.