Μονή Κοιμήσεως Θεοτόκου Φραγκαβίλλα Αμαλιάδας_15-6-2025

Описание: Ο Ιερός Ναός Κοιμήσεως της Θεοτόκου, άλλοτε καθολικό της Μονής Φραγκαβίλλας, βρίσκεται νοτιοανατολικά της Αμαλιάδας Δήμου Ήλιδας Π.Ε. Ηλείας. Το όνομα «Φραγκαβίλλα» δεν έχει άμεση σχέση με το ναό, ο οποίος είναι πρωιμότερος της Φραγκοκρατίας, αλλά αποτελούσε τοπωνύμιο οικισμού της περιοχής, που μαρτυρά την παρουσία Δυτικών κατά τη διάρκεια της φραγκοκρατίας.

Το καθολικό ανήκει στον τύπο του σταυροειδούς εγγεγραμμένου με συνεπτυγμένο το δυτικό σκέλος, επιμήκεις πεσσούς να στηρίζουν τον τρούλλο και μεγάλη ημικυκλική αψίδα ανατολικά και μπορεί να χρονολογηθεί μετά τα μέσα του 11ου αι. Ο ναός έχει υποστεί εκτεταμένες επεμβάσεις με τις μεγαλύτερες να υλοποιούνται πριν τη μεταβυζαντινή τοιχογράφηση, που επεκτείνεται στα σφραγισμένα παράθυρα του τρούλλου και της νότιας κεραίας και η οποία θα μπορούσε να χρονολογηθεί στον 17ο αιώνα. Ο ναός έχει επίσης απολέσει τμήματα από κατάρρευση, όπως τις αψίδες των παραβημάτων και τον δυτικό τοίχο του νάρθηκα, ενώ στη νότια και βόρεια πλευρά είχαν κατασκευαστεί από δύο μεταγενέστερες αντηρίδες. Επισκευές που αλλοίωναν την επιφάνειά της έφερε και η κεντρική αψίδα, ενώ έντονες αλλοιώσεις υπήρχαν στη διάταξη της στέγης.

Η Μονή Φραγκαβίλλας, όπως και ο περιβάλλον χώρος της αποκαταστάθηκαν πρόσφατα από το Υπουργείο Πολιτισμού.

Ο ναός είναι κτισμένος με ανάμεικτη τοιχοποιία που περιλαμβάνει μεγάλους αδροδουλεμένους πωρολίθους και πλίνθους. Ο τρούλλος διατηρείται ακέραιος, διασώζοντας το οδοντωτό γείσο και μέρος της βυζαντινής κεράμωσης. Διαθέτει οκτώ παράθυρα, από τα οποία τα τέσσερα είναι σφραγισμένα με τοιχοποιία.

Στην ανατολική όψη κυριαρχεί η ψηλή ημικυλινδρική αψίδα, που φέρει τρίλοβο παράθυρο και πλούσιο κεραμοπλαστικό διάκοσμο, ενώ οι ημικυλινδρικές αψίδες των παραβημάτων, που σε κάποια φάση φαίνεται ότι κατέρρευσαν και αντικαταστάθηκαν με τοίχους, διατηρούνται σε χαμηλό επίπεδο.

Στη νότια πλευρά διασώζεται σφραγισμένο σήμερα δίλοβο παράθυρο στο τύμπανο της κεραίας του σταυρού, ενώ στη βόρεια, στην οποία δε διατηρείται το δίλοβο παράθυρο, υπάρχει θύρα στο δυτικό άκρο της, η οποία στη σημερινή της μορφή είναι μεταγενέστερη.

Η δυτική πλευρά φέρει την κύρια είσοδο στο ναό, πάνω από την οποία υπάρχει δίλοβο παράθυρο και αβαθής κόγχη.

Στο εσωτερικό ο ναός διατηρεί μεταγενέστερο κτιστό τέμπλο στο ιερό και την πρόθεση, καθώς και τοιχογραφικό διάκοσμο τριών τουλάχιστον φάσεων (ένα εκτεταμένο στρώμα του 17ου αι., ένα νεώτερο στο τέμπλο και ίχνη βυζαντινού στα εσωρράχια του παραθύρου της αψίδας του ιερού).

Συντάκτης
Αθανασία Ράλλη, αρχαιολόγος