УНИКАЛЬНАЯ НЕ туристическая АРМЕНИЯ ШИРАК Гусанагюх

Описание: Интересная поездка по НЕ туристическим местам. Уникальные циклопические крепости. Волшебная деревушка Гусанагюх ШИРАК...Безкупольная церковь Сурб аствацацин...(Скрипка: Анаит Цицикян) Приятного просмотра.
Գուսանագյուղ
Երբ հայտնվում ես մերօրյա Հայաստանի Շիրակի մարզում, ավելի ճիշտ՝ այն տարածքում, ինչ մնացել է պատմական Հայաստանի Այրարատ նահանգի Շիրակ գավառից, որի մեծ մասն այսօր բաժանված է Ախուրյան գետով (ես կասեի` ծվեն-ծվեն է արված) և գտնվում է Թուրքիայի տարածքում, այն գետով, որի ափերին մարդիկ ապրել են դեռ քարե դարում, կարծես մեջքիդ զգում ես դարերի բեռը։ Այստեղ հայտնաբերվել են մ․թ․ա․ 9-րդ հազարամյակի բնակավայրեր։ Փաստը ստիպում է մտորել և կյանքի դրվածքի շուրջ փիլիսոփայել։ Ահա այնտեղ՝բարձունքին, հնագետները հայտնաբերել են բրոնզե դարից մեզ հասած մնացորդներ և հանգել են եզրակացության, որ քաղաքակրթությունն այստեղ ձևավորվել է մ․թ․ա․ 20-12-րդ դարերում։ Ինչպե՞ս կարելի է անուշադրության մատնել նման փաստը։ Սկսում ես ուսումնասիրել լանդշաֆտն ու պատկերացնում, թե ինչպես է անհիշելի ժամանակներում այստեղ զարգացել հողագործությունն ու անասնապահությունը․․․ Բարձրացնում ես գլուխդ, հայացքդ երկնքի կապույտին հառած հիշում ես 7-րդ դարի փիլիսոփա, մաթեմատիկոս, աստղագետ Անանիա Շիրակացու աշխատանքները, հասկանում ես՝ ինչպե՞ս և ինչո՞ւ է այստեղ ծնված գիտնականը գրել իր «Տիեզերագիտություն» աշխատության 48 գլուխները։ Եթե այս մոգական վայրում լինելով չկարողանաք անգամ մի ծաղիկ գտնել, միևնույն է, գոհ կմնաք․ ձեզ կբացվեն այլ հրաշքներ, օրինակ՝ կիկլոպյան ամրոցներ և ուրարտական շրջանի մնացորդներ։ Ի դեպ, հենց այստեղ է հայտնաբերվել այն սեպագիր արձանագրությունը, որում Արգիշտի Առաջինը վկայում է,-«Գրավեցի Էրիախի ցեղի երկիրը»։ Պատմաբաններից շատերի կարծիքով խոսքը Շիրակի մասին է։
Շիրակի բնակիչները ենթարկվել են կիմերացիների հարձակմանը, ստրկացվել են Աքեմենյանների կողմից, գտնվել են Սասանյանների կայսրության տիրապետության տակ, պայքարել են սելջուկների դեմ, հակամարտել են օգուզների, Կարա-Կոյունլու, Ակ-Կոյունլու ցեղերի հետ։ Պարսիկների հետ էլ են հասցրել պատերազմել․․․ Մի տեղ հաղթել են, կարողացել են վերականգնել իրենց անկախությունը, մի տեղ պարտվել են, ու հողին է հավասարեցվել ամեն ինչ, բայց նորից մոխրից հարություն են առել։
Արքայաբլրի ավերակները թվագրվում են մեր թվարկությունից առաջ 2-1 հազարամյակով, և այսօր այս հողի ամեն միլիմետրը շատ բան կարող է պատմել։ Նույնիսկ փոքր Գուսանագյուղում այնքա՜ն հետաքրքիր բաներ կան, որ, մի ամբողջ կայնք ապրես, չես հասցնի մանրակրկիտ ուսումնասիրել և բացահայտել պատմության գաղտնիքները։ Այստեղ և՛ միջնաբերդ կա, և՛ հին բերդերի մնացորդներ կան, պատերի մեջ գուսանների քարացած երգերը կան․․․ Ի դեպ, պարզվում է, որ Գուսանագյուղն անվանել են ի պատիվ հեղինակ-կատարող նախշքար Սարգսի։ Նրա մասին շատ բան հայտնի չէ, բայց ժողովրդական զրույցն ասում է, որ Սարգիսը մեկը մեկից տաղանդավոր քարագործ, երաժիշտ ու նկարիչ երկու եղբայր է ունեցել։ Մրցույթներից մեկի ժամանակ ղարսեցի Սարգիս Սարգսյանը հաղթում է ու նրան շնորհվում է «Նախշքար» կոչումը։ Դրանից հետո Սարգսին ու իր սերունդներին անվանել են Նախշքարյաններ։ Բարեկամները վկայում են, որ իրենց նախնիները Արևմտյան Հայաստանից են՝ Ցեղասպանությունից մազապուրծ եղած եկել ու հաստատվել են այստեղ։ Վկայություն կա, որ Սարգիսը ծնվել է այստեղ, բայց սա, ավելի շուտ, մոլորություն է։
Գյուղի կենտրոնում կանգնած է անգմբեթ եկեղեցին, որը խորհրդային տարիներին հացահատկի ամբար է դարձել․․․ Ասում են՝ պահպանման պայմանների առումով ամենալավ է եղել մյուս ամբարների մեջ․․․Խորանը քանդել են, բայց այնպիսի մթնոլորտ է ներսում, որ ամեն ինչի մասին մոռանում ես․․․
Եկեղեցու հետ կապված ո՛չ անուն, ո՛չ ցուցատախտակ չես գտնի։ Նույնիսկ տեղացիները չգիտեն ՝ ինչպե՞ս է անվանվել եկեղեցին։
-Եկեղեցին եկեղեցի է, ի՞նչ տարբերություն՝ ոնց է կոչվել, ինչի՞դ է պետք։ Էդ ամենը դատարկ բաներ են, տղաս,-ասաց մի ծեր կին ու հեռացավ․․․
Մի խոսքով՝ տեղացիները զարմացել էին հարցերից՝ ի՞նչ գիտեն եկեղեցու ճարտարապետության, կառուցման պատմությունից ու 1926-ի երկրաշարժից հետո գմբեթից բացի էլ ի՞նչ է տուժել․․․
Գուցե ճիշտ է, գուցե նրանք են ճիշտ․ պետք չէ գլուխդ լցնես այն տեղեկություններով , որոնք տվյալ պահին խանգարում են լիարժեք խորհելուն և տպավորությունները մարսելուն։ Գուցե պետք է պարզապես լուռ կանգնել ու վայելել պահը, հիանալ երկնքի անսահման ծիրում թռչունների պարի անվերջանալի պտույտով, որն ասես բնական գմբեթ է դառնում ավերված եկեղեցու համար․․․ Ի՞նչը կարող է ավելի սքանչելի լինել ․․․
Այնուամենայնիվ ճշտեցի այս հրաշքի անվանումը՝ Սուրբ Աստվածածին եկեղեցի, կառուցված 1888 թվականին։ Եկեղեցուց ոչ հեռու վեր է խոյանում Բերդամրոցը, որի մասին արդեն հիշատակել ենք պատմության սկզբում։ Հնագետներ Պիեր Մատյեի և Համազասպ Խաչատրյանի կարծիքով այն ծառայել է որպես հուսալի պաշտպանվող մթերապահոց։ Կառուցվել է տեղից 12 կիլոմետր հեռավորության վրա գտնվող Տիգնիս ամրոցի օրինակով։ Տիգնիս հասնելը դժվար է․ գտնվում է Թուրքիայի կողմից օկուպացված տարածքում․․․
Այստեղ էլի պետք է գալ ու ավելի երկար մնալ․․․
Հաջողություն։ Կհանդիպե՛նք։
(Перевод- Майя Мардоян)