Ռուսաստանի ռազմավարությունն արևմտյան և հարավային ճակատներում 19 րդ դարի սկզբին և այսօր

Описание: Վերջին հարցազրույցիս ընթացքում անդրադարձա լայնորեն շրջանառվող այն թեզին, որի համաձայն ուկրաինական պատերազմի պատճառով Ռուսաստանի թուրքամետ-ադրբեջանամետ քաղաքականությունն Այսրկովկասում ունի ռազմավարական արդարացում (հարցազրույցի հղումը՝ մեկնաբանությունների դաշտում)։
Այդ տեսակետը, որն ակտիվորեն շրջանառվում է ինչպես ռուսաստանյան տեղեկատվական հարթակներում, այնպես էլ հայաստանցի որոշ վերլուծաբանների խոսույթում, անտեսում կամ փորձում է նվազեցնել այն փաստը, որ լավրովյան քաղաքականության հետևանքով Ռուսաստանը մեծապես զիջել է իր դիրքերը Այսրկովկասում հօգուտ Թուրքիա-Ադրբեջան դաշինքի և նրա թիկունքում կանգնած Արևմուտքի (ԱՄՆ, Մեծ Բրիտանիա, Իսրայել, ԵՄ)։

Նշված տեսակետը հնարավոր չէ արդարացնել թեկուզ այն պատճառով, որ Այսրկովկասի նշանակությունը Ռուսաստանի ռազմական ու ռազմավարական անվտանգության համար պակաս կարևոր չէ, քան Ուկրաինայինը։ Այսրկովկասը թուրքերին և Արևմուտքին անհեռատեսորեն զիջելը (այդ թվում՝ Արցախից զորքերն անփառունակ կերպով դուրս բերելով) կտրուկ նվազեցրել է Ռուսաստանի հեղինակությունն ու ազդեցությունը ոչ միայն Այսրկովկասում, այլև միջինասիական պետություններում և նույնիսկ Ռուսաստանի մահմեդական ու թյուրքախոս բնակչություն ունեցող դաշնային հանրապետություններում ու շրջաններում։ Կոպիտ ասած՝ Ռուսաստանը, եթե այն պատկերացնենք որպես ամրոց, որոշել է կռվել միայն իր արևմտյան դարպասների համար՝ հարավային դարպասը թողնելով բաց և անպաշտպան։ Սա որևէ պատերազմի ժամանակ կործանարար ռազմավարություն է։

Եվ այսպես, թեզին, թե Ռուսաստանը պետք է միայն մեկ ճակատում ատամներով պաշտպանի իր շահերը, կարելի է հակադրել պատմական այլ ժամանակաշրջանների օրինակներով։ Այսօր կանդրադառնամ միայն 19-րդ դարի սկզբին, երբ Ռուսաստանը միաժամանակ վարում էր պատերազմներ մի քանի ճակատում։

1805-1815 թթ. Ռուսաստանը, իր դաշնակիցների հետ կամ միայնակ, Նապոլեոնյան Ֆրանսիայի և նրա դաշնակիցների դեմ վարել է երեք պատերազմ՝ 1805, 1806-1807, 1809, 1812 թվականներին։ Մեկ պատերազմ էլ Ռուսաստանն այդ ժամանակահատվածում վարել է հզոր ռազմական տերություն համարվող Շվեդիայի դեմ՝ 1808-1809 թթ.։
Այդ նույն տաս տարվա միջակայքում Ռուսաստանը երկարատև պատերազմներ է վարել Օսմանյան կայսրության դեմ (1806-1812 թթ.) և Ղաջարական Պարսկաստանի դեմ (1804-1813 թթ.)։

Այս առումով ամենաուշագրավը ռուսական առաջին Հայրենական պատերազմն է, երբ Ռուսաստանը ստիպված էր միայնակ դիմագրավել գրեթե ամբողջ Եվրոպայի հավաքական ռազմական ուժին։ Ստորև՝ աղյուսակի տեսքով, ներկայացնում եմ այդ Մեծ բանակի գլխավոր ազգային զորախմբերի ցանկը Ռուսաստան ներխուժելու պահին.

Մեծ բանակի կազմը ըստ ազգային ստորաբաժանումների

• Ֆրանսիա — շուրջ 300,000
• Լեհական զորքեր — շուրջ 95,000
• Իտալիա (Նեապոլիտ-կան թագավորություն, Իտալիայի թագ-թյուն) — շուրջ 45,000
• Բավարիա — շուրջ 30,000
• Սաքսոնիա — շուրջ 25,000
• Պրուսիա — շուրջ 20,000
• Ավստրիա — շուրջ 30,000
• Շվեյցարիա — շուրջ 10,000
• Հոլանդիա — շուրջ 15,000
• Բելգիա (թիվը հստակ չէ, քանի որ բելգիացիներն ընդգրկված էին ֆրանսիական զորքերում)
• Իսպանիա — շուրջ 5,000
• Պորտուգալիա — փոքրաթիվ ստորաբաժանումներ
• Խորվաթիա, Դալմաթիա (Իլլիրիական նահանգներ) — շուրջ 3,000
• Վեստֆալիա — շուրջ 20,000 զինվոր։

Այսպիսով՝ Նապոլեոնի Մեծ բանակի ընդհանուր թվաքանակը կազմել է շուրջ 600,000 մարդ, որից ավելի քան կեսը ֆրանսիացիներ չէին։

Ի տարբերություն 1812 թ. իրավիճակի, այսօր արևմտյան պետություններն օգնում են Ուկրաինային զենք-զինամթերքով, հետախուզական տվյալներով, ֆինանսներով, դիվանագիտական ու քարոզչական աջակցությամբ, բայց ոչ իրենց բանակային խոշոր զորախմբերով։ Ուկրաինական բանակի կազմում չկա գեթ մեկ թեկուզ 5,000-անոց օտար զորախումբ, իսկ մի քանի հազար վարձկանները կռվում են կամ ուկրաինական բանակի կազմում՝ տարբեր զորամիավորներում, կամ փոքրաթիվ ու պակաս մարտունակ ստորաբաժանումներում։

Ավելին, 1808-1809 թթ., երբ դեռ շարունակվում էին ռուս-թուրքական և ռուս-պարսկական պատերազմները, Ռուսաստանը միայնակ՝ առանց որևէ դաշնակցի, պատերազմեց այն ժամանակվա ամենահզոր ռազմական տերություններից մեկի՝ Շվեդիայի դեմ, որին Մեծ Բրիտանիան աջակցում էր իր ռազմածովային ուժերով, ինչպես նաև ֆինանսական միջոցներով։

Եզրակացություններ.

1. ՌԴ վարած քաղաքականությունն Այսրկովկասում, որով նա իր դիրքերը հետևողականորեն զիջեց Թուրքիա-Ադրբեջան կոնֆեդերացիային և Արևմուտքին, ընթացքում՝ պատշաճ ռազմական օժանդակություն չցուցաբերելով իր երկար տարիների հավատարիմ դաշնակից Հայաստանի Հանրապետությանը, չունի ոչ մի պատմական կամ ռազմավարական արդարացում։

2. Ուկրաինական պատերազմի ավարտից հետո ՌԴ-ն չի կարող արագորեն վերականգնել իր դիրքերն Այսրկովկասում, եթե երբևէ վերականգնի էլ, որովհետև չափազանց մեծ նահանջ է կատարել։

3. Հայաստանի Հանրապետությունը (հատկապես ազգային իշխանության հաստատումից հետո) պետք է իր ռազմական անվտանգությունը կառուցի, հիմնվելով ոչ թե Արևմուտքի կամ ՌԴ-ի տրամադրելիք անվտանգության երերուն և անվստահելի երաշխիքների վրա, այլ կերտի նոր ռազմական ու ռազմավարական դաշինքներ Իրանի Իսլամական Հանրապետության և Հնդկաստանի հետ՝ միաժամանակ ՌԴ-ի և Արևմուտքի հետ պահպանելով հնարավորին չափ սերտ բարեկամական հարաբերություններ բոլոր հնարավոր ոլորտներում։

4. Բնականաբար, Հայաստանի անվտանգության համար վճռորոշ նշանակություն է ունենալու ադրբեջանական ագրեսիայի զսպման սեփական գործուն մեխանիզմների ստեղծումը՝ համընդհանուր ինքնապաշտպանության և ազգ-բանակ կերտելու սկզբունքների հիման վրա։