NEGA MISR SAFARISIDA JAHLIM CHIQDI? / ПОЧЕМУ Я РАЗОЗЛИЛСЯ ВО ВРЕМЯ ПОЕЗДКИ В САФАРИ В ЕГИПЕТ?

Описание: WHY DID I GET ANGRY DURING THE TRIP TO EGYPT'S SAFARI?
2024-YIL 27-IYULDAGI SAYOHAT TAASSUROTLARI

Qiziqarli ma’lumotlar
Anushtegin – Xorazmshohlar sulolasining so‘nggi vakili, Jaloliddin Manguberdining jiyani, Misr sultoni Sayfiddin Muzaffar Qutuz edi.
Bu sahifa bevosita Turkistonning nafaqat fors, Kavkaz, Janubiy va Kichik Osiyo, balki Shimoliy Afrika, jumladan bugungi Misr bilan ham uzoq tarixiy rishtalar ila bog‘langanini ko‘rsatadi.
Misr fir’avnlari “Ilohiy ne’mat” deya atagan Nil, islom va turkiy manbalarda “Oltin suv” deya nomlangan Jayhun daryolarining quyi oqimlarida ajdodlarimiz dastlabki insoniyat sivilizatsiyalarini barpo etgan.
Yunon tarixchisi Gerodod “Misr – Nil tuhfasi”, Oksus (Jayhun) – “Sharq daryolarining eng shiddatlisi” deganida haq edi. Jannat daryolari deya sanalgan Nil, Frot, Jayhun va Sayhun daryolari sohillarida ota-bobolarimiz Sharqning eng qadimgi davlatlarini barpo etdilar.
“Umm ud-dunyo” – Dunyoning onasi, “Firavnlar zamini” – Misrning Afrika va Old Osiyo tarixidagi ahamiyati naqadar buyuk bo‘lsa, O‘zbekiston zaminining Ichki Osiyo va Turon uchun qo‘shgan hissasi ham undan kam emas.
Bu ikki mintaqa insoniyat ilm-u fani uchun ulkan hissa qo‘shgan ulug‘ allomalarni tarbiyalagan. Bu ikki tabarruk zaminda rivojlangan astronomik, matematik bilimlar, ajdodlarimiz tomonidan barpo etilgan piramidalar, Qo‘yqirilgan qal’a kabi observatoriyalar, ilk taqvimlar, yozuv namunalari dunyo tamadduniga behisob hissa qo‘shgan.
O‘rta asrlarda Qohira va Iskandariya shaharlari Turkistonning ilmga chanqoq yoshlarini o‘ziga ohanrabodek tortadi. Hadisshunos Imom Buxoriy, Ahmad Al-Farg‘oniy, Mahmud Zamaxshariy, Sayfi Saroyi kabi allomalar Misrga borib, u yerda tahsil olgan, ijod qilgan, ilmiy tadqiqot ishlarini amalga oshirgan. Jumladan, Ahmad Farg‘oniy Nil daryosi sathini o‘lchashda ishlatiladigan Miqyos an-nil inshooti yaratilishida bosh bo‘lgan. Mahmud Zamaxshariyning “Al-Kashshof” asari, Abul Barakot Nasafiyning “Madorik ut-tanzil va haqoiq ut-ta’vil” asarlari Misrning ma’rifiy hayotida katta o‘ringa ega bo‘lgan.
Bu ikki ilm-ma’rifat beshiklari tarixning har sahifasi bilan tutash. Miloddan avvalgi V asrda xorazmlik Xarshinning o‘g‘li Dargamon haqida yozilgan oromiy tildagi papirus bitiklari yurtdoshlarimiz 3 ming yillar oldin ham bu g‘aroyib zamin bilan tanish bo‘lganini bildiradi.
Misr va o‘zbek xalqlari gohida yelkama-yelka bir safda turgan bo‘lsalar, gohida bir-biriga ma’nan suyanchiq va madadkor bo‘lganlar.
Mintaqalarimizning nafaqat ilmiy-ma’rifiy, balki, siyosiy ildizlari ham chambarchas bog‘liq. Turkistonning Farg‘ona, Buxoro, Xorazm, Dashti Qipchoq hududlarida tug‘ilgan o‘g‘lonlar Misr zaminida katta siyosiy martabaga erishgan. Abbosiylar halifaligi davrida Misrda mustaqil Tuluniylar davlatini barpo qilgan buxorolik Ahmad ibn Tulun, o‘lkada Ixshidlar sulolasiga asos solgan asli farg‘onalik Muhammad ibn Tog‘och ibn Jaf, Mamluklar sulolasi asoschilari Oybek, Shajarat Dur, mo‘g‘ullarning musulmon olamidagi bosqinlariga chek qo‘ygan Sayfiddin Qutuzlarning ona vatani ham Turkistondir!
Qardoshlarimiz bo‘lgan Qozog‘iston tarixchilari Sayfiddin Qutuzning safdoshi, Dashti Qipchoq o‘g‘loni Rukniddin Beybars tarixini tadqiq va targ‘ib etishda bizdan bir necha qadam ilgarilab ulgurdi. Qozog‘iston va Misr olimlari, hatto davlat rahbarlari darajasida Beybars tarixiga oid tadqiqotlar yuzasidan xalqaro anjumanlar o‘tkazmoqdalar, Sovet Ittifoqi davridayoq Beybars tarixiga bag‘ishlangan kinofilmlar ishlaganlari esa taxsinga sazovor.
Qohiradagi milliy harbiy muzey oldida Misr tarixidagi 13 nafar eng buyuk shaxslarga monument o‘rnatilib, Ramzes II, Tutanxamon, Salohiddin Ayyubiy, Muhammad Ali Poshsho singari Misr tarixining qudratli shaxslari qatorida, ularning o‘rtasida Anushtegin-Xorazmshohlar sulolasi vakili Sayfiddin Qutuz joy olgan. Bu muzeyning asosiy tashrif buyuruvchilari harbiylar va yoshlar sanaladi. Ular esa mana shu 13 nafar buyuklar orasida asosan Sayfiddin Qutuz bilan suratga tushishni odat qilganlar. Zotan, ko‘pchilik tarixchilar tomonidan Sayfiddin Qutuzning musulmon olamidagi ahamiyati hatto Salohiddin Ayyubiyning xizmatlaridan ham yuqori baholanadi. Balki shuning uchundir, bizning mazkur muzey va haykallar tomon tashrifimiz davomida ham muzeyga kelganlarning, ayniqsa harbiylarning sevimli qahramoni Sayfiddin Qutuz ekani yaqqol sezildi.
Misr xalqi va hukumati uchun Sayfiddin Qutuz ahamiyatli shaxs. Qohira shahri ko‘chalarida kimdan so‘ramang, Sayfiddin Qutuz haqida albatta ma’lumotga ega, hatto hukumat tomonidan ajdodimiz nomini abadiylashtirish maqsadida 1960-yilda shahardagi masjidlardan biriga uning nomi berilgan.
Ma’lumotlar Respublika Ma’naviyat va ma’rifat markazi Xorazm viloyati bo‘limi rahbari Bekzod ABDIRIMOVning maqolasidan olindi https://oyina.uz/uz/article/3898