"BİLGE KAĞAN" Yapım: Mustafa Karaçiftci

Описание: Bilge Kağan (Eski Türkçe: 𐰋𐰃𐰠𐰏𐰀:𐰴𐰍𐰣, Bilgä Qaγan, Çince: 毗伽可汗, Pinyin: píjiā kěhàn, Wade-Giles: p'i-chia k'o-han) Resmi unvan: "Tengriteg Тengride bolmuş Türk Bilge Kağan" :Tanrı gibi gökte olmuş Türk Bilge Kağanı İkinci Göktürk Kağanlığı'nın kağanlarındandır. Türk tarihinin en önemli figürlerinden biri olarak değerlendirilir.

Otuz Üç Yaşında Göktürk tahtına geçti. Göktürk Devleti ni On Sekiz yıl boyunca yönetti. Ama henüz Elliş Bir yaşındayken zehirlenerek hayatını kaybetti. Ölümünün ardındanoğlu Tengri tarafından adına bir yazıt dikildi. Bu sayede öğütleri. Devlet yönetimine ait görüşleri Yaşamaya devam etti. Üstelik bu yazıt Türk Tarihinin ilk yazılı kayıtlarından biriydi. Peki On Sekiz yıllık Kükümdarlığında Göktürk Devleti ni tekrar ayağa kaldıran.nTürk Milletine Kendi dillerini törelerini Unutmamayı her fırsatta hatırlatan Bilge Kağan kimdi?

Bilge Kağan 683 yılında Dünyaya geldi. Doğduğunda kendisine Beykür adı verildi. Babası İlteriş Kaan, Annesi soylu bir kadın olan, İlbilge Hatun du. Henüz çocuk yaştayken babası vefat etti. Ardından kardeşi Kültegin le birlikte Kaptan himayesinde yetişti. Çocuklukları devlet işlerinin ve askeri düzenin içinde geçti. Bu sayede kardeşi Kültegin le birlikte Genç yaşta idari ve askeri tecrübeler edindi. Bundan yaklaşık Yirmi Dört yıl sonra Amcası Kafgan çıkan isyanlardan birinde 22 Temmuz 716 da pusuya düşürülerek hayatını kaybetti. Tahta Kafkanan Kaan ın oğlu İnel geçti. Ne var ki İnel Devleti yönetecek kudret ve yeteneğe sahip değildi. Bu dönemde dışarıda sorunlar büyümeye, içerde Oğuzlar ayaklanmaya devam etti. Beykür ve Kültegin çıkan bu kriz üzerine harekete geçti. Hazırlanan plan dahilinde İnel Kültegin tarafından tahttan indirildi. Beykür kardeşi Kültegin in Askeri desteği ve Kayın pederi Tonyukuk un Siyasi aklıyla 33 yaşında Göktürk tahtına geldi. Beykür e bu tarihten itibaren Bilge Kaan ünyanı verildi. Bilge Kaan tahta çıktığında iki büyük hedefi vardı.

"Ey Türk İşit
Üstte Mavi Gök Batmasa
Altta Yağız Yer Delinmese
Senin Dilini ve
Töreni Kim Bozabilir"

Bilge Kağan'ın Hükümdarlığı Vezir Tonyukuk ve kardeşi Kültegin in desteği ile Göktürk Devleti için yeniden güçlenme ve toparlanma dönemi olacaktı. Bilge Kağan ilk olarak Kültigin i ordunun başına getirdi. Tonyukuk u devletin iç ve dış siyaseti yönetmekle görevlendirdi.
Bu görevlendirmelerin hemen ardından Uygurlar, Karluklar ve diğer
Komşu topluluklarla yaşanan sınır çatışmalarını yönetmek için kardeşi Kültiğin le birlikte seferler düzenledi. 717 de Uygurlar la Karzer Savaşı nda karşı karşıya gelindi. Ardından 718 de yeni bir isyan hareketine girişene girişen Kartuklar la mücadele edildi. Tonyukluk un stratejik zekası ve Kültegin in askeri dehasıyla bu harpten başarıyla çıkıldı bu dönemde elde ettiği başarılar otoritesini pekiştirdi. Dış ilişkilerde ise diplomasi yollarını tercih etti. Bu süreçte Çin e elçiler gönderdi. Barış esaslı bir yaklaşım sergileyerek denge politikası izledi. Ancak aynı dönemde Çin saldırı hazırlığıyla meşguldü. 720 yılına gelindiğinde Han Haedanlığın çevresinde Göktürklere karşı ittifak kurulmuş, Basnıllar, Kasabılar ve Kitanlar Bu ittifakta yer almıştı. Bilge Kağan için savaşmak artık kaçınılmazdı. Komutasındaki kuvvete önce Beş Balığı kuşattı. Sonra Çin'i Sonra Çin i kuvvetli bir darbe ile baskı altına aldı. Bu başarılar Bilge Kağan, Tonyukuk ve Gültegin in azim ve gayretiyle sağlanmıştı. Çin karşı karşıya olduğu bu gücün farkındaydı. Bu nedenle

Bilge Kağan devletin bütünlüğünü ve ideolojik temelini inşa eden liderdi.

"Töre yok olursa
dil yok olur
Dil olmazsa
budun kul olur"

Ancak elde ettiği bu başarıda Kardeşi Kültigin ve Bedri Tonyukok un yetkinlikleri önemli bir etkendi. Kardeşi Kültigin 27 şubat 731 yılında vefat etti. Kardeşinin genç yaşta ölümü hem kişisel hemde devlet açısından oldukça üzücü bir hadiseydi. Bu nedenle Bilge Kağan kardeşi Kültigin in hem kahramanlıklarını, Askeri başarılarını, Halkına bıraktığı öğütleri anlamak Hemde devletin töre ve adalet anlayışını kayda geçirmek istedi. Bu amaçla Bilge Kağan Orhun Vadisi nde Kültigin Yazıtı nı diktirdi. Bilge Kağan için kültür ve kimlik bilinci de en az savaşlar kadar önemliydi. Hükümdarlığında akıl, denge, Kültürel hassasiyet ve vizyoner kişiliği hakimdi. Ama bu dönem son bulmak üzereydi.

Bilge Kağan; 18 yıllık yönetimimnin ardından 25 kasım 734 te henüz 51 yaşındayken zehirlenme sonucunda hayatını kaybetti. Bilge Kağan'ın hayatı Göktürk Devleti nin son güçlü dönemiydi. Bu nedenle ölümüyle Göktürk Devleti önemli bir kayıp vermişti. Ancak Bilge Kağan sadece bir hükümdar değil, Aynı zamanda halkının bilge lideriydi.

Bu nedenle ölümünden 1 yıl sonra Oğlu Tengri Kağan tarafından Adına bir yazıt diktirildi.

Bu yazıtta Bilge Kağan ın halkına verdiği öğütlere ve devlet yönetimine ait görüşlerine yer verildi.

Bilge Kağan bu yazıt sayesinde asırlarca Türk Milleti ne seslendi.

Kişiliği, liderliği, öğütleriyle geleceğe rehberlik etti.