ანტიმიკრობული რეზისტენტობა - ანტიბიოტიკი აღარ გვექნება??

Описание: რა იქნებოდა, თუ გეტყოდით, რომ თქვენ გარშემო ტრილიონობით პაწაწინა ბაქტერიაა? ეს სიმართლეა. მიკროორგანიზმები, სახელად ბაქტერიები, დედამიწაზე გაჩენილი სიცოცხლის ერთ-ერთი პირველი ფორმა იყო. მიუხედავად იმისა, რომ ისინი მხოლოდ ერთი უჯრედისგან შედგებიან, მათი საერთო ბიომასა ყველა მცენარისა და ცხოველის ერთად აღებულ ბიომასას აღემატება. ისინი ფაქტობრივად ყველგან ბინადრობენ: მიწაზე, წყალში, თქვენს სამზარეულოს მაგიდაზე, კანზე და თქვენს სხეულშიც კი.

პანიკის ღილაკზე ხელის დაჭერას ნუ იჩქარებთ. მიუხედავად იმისა, რომ თქვენს ორგანიზმში 10-ჯერ მეტი ბაქტერიული უჯრედია, ვიდრე ადამიანური, ამ ბაქტერიების უმეტესობა უვნებელი ან სასარგებლოც კია — ისინი საჭმლის მონელებასა და იმუნიტეტს ეხმარებიან. მაგრამ არსებობს მცირე, მავნე ნაწილიც, რომელსაც შეუძლია საშიში ინფექციების გამოწვევა — უმნიშვნელო დისკომფორტიდან დაწყებული, სასიკვდილო ეპიდემიებით დამთავრებული.

საბედნიეროდ, არსებობს საოცარი მედიკამენტები, რომლებიც ბაქტერიულ ინფექციებთან საბრძოლველადაა შექმნილი. ეს ანტიბიოტიკები, რომლებიც ქიმიკატებისგან სინთეზირდება ან ბუნებრივად გვხვდება, მაგალითად, ობში, კლავს ან ანეიტრალებს ბაქტერიებს. ისინი აფერხებენ უჯრედის კედლის სინთეზს ან ერევიან ისეთ სასიცოცხლო პროცესებში, როგორიცაა ცილის სინთეზი, და ამავდროულად, ადამიანის უჯრედებს უვნებლად ტოვებენ. XX საუკუნის განმავლობაში ანტიბიოტიკების გამოყენებამ მრავალი, ადრე საშიში დაავადება ადვილად განკურნებადი გახადა.

მაგრამ დღეს ჩვენი ანტიბიოტიკების მზარდი რაოდენობა სულ უფრო ნაკლებად ეფექტიანი ხდება. რამე ხომ არ მოხდა, რის გამოც ისინი აღარ მოქმედებენ? პრობლემა თავად ანტიბიოტიკებში კი არა, იმ ბაქტერიებშია, რომელთა წინააღმდეგაც ისინი შეიქმნა, მიზეზი კი დარვინის ბუნებრივი გადარჩევის თეორიაში იმალება.

ისევე როგორც სხვა ორგანიზმები, ცალკეული ბაქტერიებიც განიცდიან შემთხვევით მუტაციებს. ამ მუტაციების უმეტესობა საზიანო ან უსარგებლოა, მაგრამ დროდადრო ჩნდება ისეთი მუტაციაც, რომელიც თავის ორგანიზმს გადარჩენისთვის უპირატესობას ანიჭებს. ბაქტერიისთვის კი მუტაცია, რომელიც მას კონკრეტული ანტიბიოტიკის მიმართ რეზისტენტულს (გამძლეს) ხდის, სწორედ ასეთი დიდი უპირატესობაა. როდესაც არარეზისტენტული ბაქტერიები იხოცებიან, რაც განსაკუთრებით სწრაფად ხდება ანტიბიოტიკებით მდიდარ გარემოში, როგორიცაა საავადმყოფოები, რეზისტენტულებს განვითარებისა და გამრავლებისთვის მეტი სივრცე და რესურსი რჩებათ, რა დროსაც ისინი მხოლოდ იმ მუტირებულ გენებს გადასცემენ, რომლებიც ამაში ეხმარებათ.

გამრავლება ამის ერთადერთი გზა არ არის. ზოგიერთ ბაქტერიას სიკვდილის შემდეგ შეუძლია საკუთარი დნმ-ის გამოთავისუფლება, რომელსაც სხვა ბაქტერიები ითვისებენ. სხვები კი კონიუგაციის მეთოდს იყენებენ: ისინი სპეციალური წანაზარდების, პილების, საშუალებით უკავშირდებიან ერთმანეთს და გენებს ცვლიან. დროთა განმავლობაში რეზისტენტული გენები ვრცელდება, რაც რეზისტენტული სუპერბაქტერიების მთელ შტამებს წარმოქმნის.

მაშ, რამდენი დრო გვაქვს, სანამ ეს სუპერბაქტერიები გაბატონდებიან? სამწუხაროდ, ზოგიერთი ბაქტერიის შემთხვევაში ეს უკვე მოხდა. მაგალითად, ოქროსფერი სტაფილოკოკის (staphylococcus aureus) ზოგიერთი შტამი, რომელიც იწვევს ყველაფერს, კანის ინფექციებიდან დაწყებული პნევმონიითა და სეფსისით დამთავრებული, MRSA-დ (მეტიცილინ-რეზისტენტულ ოქროსფერ სტაფილოკოკად) გადაიქცა და რეზისტენტული გახდა ბეტა-ლაქტამური ანტიბიოტიკების, მაგალითად, პენიცილინის, მეტიცილინისა და ოქსაცილინის მიმართ. გენის წყალობით, რომელიც ანაცვლებს ცილას, რომელსაც ბეტა-ლაქტამები ჩვეულებრივ ებმიან, MRSA-ს შეუძლია დაუბრკოლებლად განაგრძოს უჯრედის კედლების შენება. სხვა სუპერბაქტერიები, მაგალითად, სალმონელა, ზოგჯერ ბეტა-ლაქტამაზების მსგავს ფერმენტებსაც კი გამოიმუშავებენ, რომლებიც ანტიბიოტიკ-შემოტეველებს ანადგურებენ, სანამ ისინი რაიმე ზიანს მიაყენებენ. ხოლო ნაწლავის ჩხირი (E. coli), ბაქტერიების მრავალფეროვანი ჯგუფი, რომელიც დიარეისა და თირკმლის უკმარისობის გამომწვევ შტამებსაც შეიცავს, ახერხებს ქინოლონების მსგავსი ანტიბიოტიკების მოქმედების აღკვეთას, რადგან აქტიურად გამოდევნის უჯრედში შეღწეულ ნებისმიერ „დამპყრობელს“.

მაგრამ კარგი ამბავიც არსებობს. მეცნიერები ცდილობენ, ბაქტერიებს ერთი ნაბიჯით წინ დაუსწრონ და მიუხედავად იმისა, რომ ბოლო წლებში ახალი ანტიბიოტიკების შემუშავება შენელდა, ჯანდაცვის მსოფლიო ორგანიზაციამ ახალი სამკურნალო მეთოდების განვითარება პრიორიტეტად გამოაცხადა. სხვა მეცნიერები იკვლევენ ალტერნატიულ გადაწყვეტებს, როგორიცაა ფაგოთერაპია ან ინფექციების პრევენციისთვის ვაქცინების გამოყენება. რაც ყველაზე მთავარია, ანტიბიოტიკების ჭარბი და არასაჭირო გამოყენების შეზღუდვას (მაგალითად, მსუბუქი ინფექციების დროს, რომლებიც თავისითაც გაივლის), აგრეთვე, სამედიცინო პრაქტიკის შეცვლას საავადმყოფოსშიდა ინფექციების თავიდან ასაცილებლად, შეუძლია უდიდესი გავლენის მოხდენა, რადგან ამით მეტი არარეზისტენტული ბაქტერია რჩება ცოცხალი, რაც რეზისტენტული შტამებისთვის კონკურენციას ქმნის. სუპერბაქტერიებთან ომში დეესკალაცია ზოგჯერ შესაძლოა ევოლუციურ შეიარაღების რბოლაზე უკეთესი სტრატეგია აღმოჩნდეს.
🩺
🩺
🩺
ეს ვიდეო მხოლოდ საინფორმაციო ხასიათისაა და არ ცვლის ექიმის რეკომენდაციას.